Katechizm drogowskazem wiary

Przegląd katechizmów od Trydentu do współczesności
(25 lutego – 16 czerwca 2013)

Muzeum serdecznie zaprasza na wystawę prezentującą wybrane katechizmy z księgozbioru biblioteki Zgromadzenia.

Termin „katechizm” pojawił się po raz pierwszy najprawdopodobniej we Francji w 1327 roku. W roku 1357 arcybiskup Yorku John Thoresby użył tego terminu na określenie książki zawierającej syntetyczny i całościowy wykład nauki chrześcijańskiej. W znacznym stopniu do spopularyzowania tego terminu przyczynił się również Marcin Luter.
Na powstawanie katechizmów miały wpływ następujące czynniki: wprowadzenie w całym Kościele katechizacji dla dzieci i młodzieży; ignorancja religijna chrześcijan; obrona wiary i związane z nią polemiki; poszerzenie i zwiększenie przez Sobór Trydencki uprawnień biskupów diecezjalnych; wynalezienie druku i jego rozwój; emigracja wierzących i konieczność opracowania nowego tekstu wzorcowego po Vaticanum II.

Katechizmy od samego początku przyjmowały różne formy. Jedne z nich miały charakter ogólnokościelny, inne natomiast dedykowane były do wspólnot lokalnych.

Katechizmy przez wieki spełniały wielorakie role i zadania. Można je sprowadzić do 4 głównych funkcji:

• Wprowadzenie w tajemnice wiary
• Pouczenie w wierze
• Reguła wiary
• Wyjaśnienie tradycji

 Rozwój katechizmów po Soborze Trydenckim

Katechizm rzymski (Catechismus ex decreto Concilii Tridentini ad parochos, 1566) zawierał wykład wiary i życia chrześcijańskiego stanowiący w Kościele jednolitą normę wiary, służył głównie formacji duchowieństwa. Stał się on podstawą do wydania katechizmów w poszczególnych wspólnotach lokalnych.

Ważnym wkładem w dalszy rozwój były inicjatywy Piotra Kanizjusza: tzw.  Wielki Katechizm (1555) oraz 2 wyciągi: jeden dla dzieci tzw. Mały katechizm (1556) oraz drugi dla starszej młodzieży zwany średnim Katechizmem (1558).

Wartościowe były także katechizmy przygotowane przez Roberta Bellarmina tzw. katechizm mały: Dottrina cristiana breve perchè si possa imparare a mente (Rzym 1597); Compendium doctrinae christianae, Kraków 1606 (wersja łacińska); Summariusz nauki chrześcijańskiej. Kraków 1608 (wersja polska) oraz katechizm duży: Dichiaratione più copiosa della dottrina cristiana, (Rzym 1598, Kraków 1775)

W początkowym okresie katechizmy wydawano dla dorosłych. Po inicjatywach Piotra Kanizjusza, który jako pierwszy opracował katechizmy dla dzieci i młodzieży pojawiły się kolejne. Szczególnie liczne były one w XIX w.

W wieku dziewiętnastym pojawiły się tzw. katechizmy narodowe.

Kolejny wyraźny rozwój katechizmów katolickich nastąpił w XX i XXI wieku.